Macierzyństwo. Antropologiczna opowieść – konferencja

Zapraszamy do udziału w ogólnopolskiej konferencji naukowej poświęconej problematyce macierzyństwa. Macierzyństwo oraz związane z nim praktyki i jego znaczenia społeczno-kulturowe podlegają interpretacjom, nierzadko stając się polem sporów czy konfliktów, czego dowodzą współczesne publiczne debaty. Dlatego chcemy z antropologiczną wrażliwością spojrzeć na przeszłą i współczesną opowieść o macierzyństwie, zapisaną w rzeczywistości kulturowej i narracjach różnych nauk.Z jednej strony opowieść o macierzyństwie jest kształtowana bowiem pod wpływem obowiązujących wzorców i modeli, z drugiej strony mają na nią wpływ próby dekonstruowania, kwestionowania czy kontestowania dotychczasowych praktyk macierzyńskich. Formułowane i realizowane są alternatywne wizje i modele roli matki oraz jej relacji z dzieckiem. Nie we wszystkich kulturach macierzyństwo jest pojmowane tak samo, a w obrębie tzw. kultury zachodniej również trudno o prosty common sense.
Przedmiotem debaty konferencyjnej chcemy uczynić namysł nad przekształceniami wzorców macierzyństwa, przypisywanych mu znaczeń, związanych z nim praktyk oraz przemian roli matki i koncepcji matczynej opieki. Listę szczegółowych wątków w zakresie podejmowanej na konferencji problematyki pozostawiamy otwartą. Refleksja może obejmować następujące zagadnienia:

1) Idealne macierzyństwo czy idealne macierzyństwa? Dawne i współczesne wzorce macierzyństwa, społeczne oczekiwania wobec matek, kobiece strategie wobec przypisanych ról, wielodzietność, samotne matki, system wsparcia dla matek etc.
2) Społeczno-kulturowe aspekty macierzyństwa we współczesnej kulturze zachodniej oraz w kontekście pozaeuropejskim (antropologiczne badania macierzyństwa, sztuka etc).
3) Historyczne i współczesne reprezentacje macierzyństwa w kulturze (literatura, sztuka, film, fotografia, kultura popularna itd.) – ciągłości, dekonstrukcje, kontestacje.
4) Kobiecy głos w dyskursie macierzyńskim. Uprawomocnienie i upodmiotowienie kobiet, społeczne postulaty różnych środowisk, związane z problematyką macierzyństwa (sztuka, blogi, media społecznościowe, protesty uliczne).
5) Funkcjonowanie w kulturze zróżnicowanych, konkurujących ze sobą modeli macierzyństwa i sposobów jego rozumienia oraz praktykowania.
6) Konflikty i spory wokół macierzyństwa (aborcja, opieka okołoporodowa, łączenie macierzyństwa z pracą zawodową, różne modele wychowawcze, opieka państwa, macierzyństwo a związki nieheteronormatywne).

Do udziału w konferencji zapraszamy etnologów, antropologów, kulturoznawców, historyków, historyków sztuki, filologów, politologów, socjologów, folklorystów, przedstawicieli dziedzin pokrewnych oraz wszystkich zainteresowanych zaproponowaną tematyką, którzy zechcą zaprezentować fenomen macierzyństwa w perspektywie społeczno-kulturowej analizy.

Punktem wyjściowym i pretekstem do zorganizowania konferencji jest wystawa autorstwa Aleksandry Jarysz Macierzyństwo od początku i bez końca. Antropologiczna opowieść, prezentowana w Muzeum Etnograficznym w Toruniu. Zbiór sztuki ludowej i nieprofesjonalnej tego muzeum oraz sztuki współczesnej z uznanych kolekcji muzealnych i prywatnych ukazuje kulturowe zmiany zachodzące w ujęciu macierzyństwa i przedstawia je w szerokim kontekście społecznym. To spojrzenie dopełniają takie obiekty i nośniki jak fotografia, film, rejestracje teatralne, blogi internetowe, poradniki dla matek, wywiady, pamiątki prywatne. Ekspozycja jest pierwszą realizacją tematu macierzyństwa z użyciem tak różnorodnych środków i w tak wielowątkowy sposób w polskim wystawiennictwie etnograficznym.

Konferencja składać się będzie z sesji obejmujących wystąpienia referentów oraz dyskusji panelowej o współczesnych sporach wokół macierzyństwa i połączonej z oprowadzaniem po wystawie dyskusji o problematyce macierzyństwa w przestrzeni muzealnej.

PROGRAM KONFERENCJI

Miejsce obrad:Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu (sala widowiskowa) Wały gen. Sikorskiego 19, Toruń

15 maja 2019 (środa)

9.00 – 9.30 Rejestracja (MET Arsenał)

9.30 – 10.15 Oprowadzanie kuratorskie po wystawie „Macierzyństwo od początku i bez końca. Antropologiczna opowieść” – mgr Aleksandra Jarysz (MET Arsenał)

10.30 – Rozpoczęcie konferencji, przywitanie uczestniczek i uczestników

11.00 – 12.15 I sesja: Konteksty artystyczne, moderatorka: dr Marzenna Wiśniewska

• dr Bartłomiej Oleszek (MET w Toruniu), Współczesny teatr wobec doświadczenia matczynej straty

• Joanna Tarasińska (UMK w Toruniu), Historia jako dramat kobiet i matek: „(A)POLLONIA” Krzysztofa Warlikowskiego

• lic. Żaneta Małkiewicz (UMK w Toruniu), Performatywność obrazu. Macierzyństwo wg Elżbiety Jabłońskiej

• mgr Magdalena Chomiak (UMK w Toruniu), Obraz matki i dziecka w twórczości Meli Muter

• mgr Lucyna Król (MHF w Krakowie), Razem z matką. Próba analizy zbiorów Muzeum Fotografii w Krakowie

12.15 – 12.45 Dyskusja

12.45 – 13.00 Przerwa

13.00 – 14.15 II sesja: Konteksty literackie, moderatorka: mgr Aleksandra Jarysz

• mgr Łukasz Ciemiński (Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu), Jawnogrzeszna Matka Kościoła? Średniowieczna refleksja nad brzemiennością Marii Magdaleny

• mgr Bartosz Arkuszewski (UJ w Krakowie), Trudne macierzyństwo. Współczesne interpretacje kobiet wokół hagiograficznego macierzyństwa świętej Rity

• mgr Hanna M. Łopatyńska (MET w Toruniu), Kochające i wyrodne. Matki i macochy w kujawskich bajkach ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Toruniu

• lic. Sara Kusz (UJ w Krakowie), Figura matki w poezji Anny Libery (1805-1886). Macierzyństwo oczyma pierwszej krakowskiej emancypantki

• dr hab. Anna Nosek (UwB), „Do stóp matczynych…”. Portret matki w młodopolskim nurcie liryki wspomnieniowej

14.15 – 14.45 Dyskusja

14.45 – 16.00 Przerwa obiadowa

16.00 – 16.45 III sesja: Historyczne i współczesne konteksty, moderator: dr Rafał Kleśta-Nawrocki

• lic. Magdalena Kowalak, Alicja Maciejewska (UMK w Toruniu), Macierzyństwo w kulturze czy kultura macierzyństwa – studium przypadków

• mgr Anna N. Kmieć (UMK w Toruniu), Antropologiczna opowieść o „byciu mamą”, czyli macierzyństwo we wspomnieniach mieszkanek osiedla Rubinkowo w Toruniu

• lic. Justyna Targ (UG), Macierzyństwo na styku kultur na przykładzie autobiograficznej powieści „Bojowa pieśń tygrysicy” Amy Chua

16.45 – 17.15 Dyskusja

17.15 – 18.30 IV sesja: Wokół porodu, moderatorka: dr Olga Kwiatkowska

• mgr Kinga Kędziora-Palińska (Muzeum Okręgowe w Sandomierzu), Akuszerka, połóg, kumy – czyli dzieci dawno, dawno temu… na podstawie badań etnograficznych w powiecie sandomierskim

• dr Anna Kola (UMK w Toruniu), Dziecko się rodzi, moc truchleje… Edukacyjna rola środowiskowych położnych

• mgr Kaja Kojder-Demska (UW), Przekonania i praktyki dotyczące karmienia piersią wśród katoliczek i prawosławnych we wschodniej Polsce

• mgr Joanna Gillmeister (UG), Macierzyństwo w kontekście europejskich procesów o czary

• mgr Ewa Smuk Stratenwerth (EUL w Grzybowie, Fundacja „Rodzić po ludzku”), Poród w świetle nauki i wiary

18.30 – 19.00 Dyskusja

16 maja 2019 (czwartek)

Miejsce obrad:Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu (sala widowiskowa) Wały gen. Sikorskiego 19, Toruń

8.30 – 9.00 Rejestracja (sala widowiskowa)

9.00 – 10.15 V sesja: Historyczne i współczesne konteksty, moderatorka: mgr Aleksandra Jarysz

• dr hab. Bernardetta M. Puchalska-Dąbrowska (UwB), Wzorzec macierzyństwa w dawnej hagiografii polskiej

• mgr Jagoda Kurek (UW), Archetyp Wielkiej Matki w polskiej kulturze ludowej

• dr Magdalena Maciudzińska-Kamczycka (UMK w Toruniu), Lilit, Ewa, Rachela: paradygmaty macierzyństwa w judaizmie i ich feministyczne reinterpretacje

• dr Dagmara Jaszewska (UKSW w Warszawie), Filozofie, idee, strategie internetowych matek – o poszukiwaniu sensu macierzyństwa w późnej nowoczesności

• dr Agata Stanisz (UAM w Poznaniu), Zafiksowane praktyki macierzyństwa. O skryptach działania matek w „ruchu” rodzicielstwa bliskości. Perspektywa antropologiczna

10.15 – 10.45 Dyskusja

10.45 – 11.00 Przerwa

11.00 – 12.15 VI sesja: (Nie)chciane dyskursy, moderatorka: dr Justyna Słomska-Nowak

• dr hab. Agnieszka Gawron (UŁ), „Żeby umarło przede mną. Opowieści matek niepełnosprawnych dzieci” – o roli książki Jacka Hołuba w dyskursie maternalnym

• dra Katarzyna Lewandowska (ASP w Gdańsku), Wielka Maciora nie chce rodzić. Radykalna sztuka feministyczna wobec macierzyństwa

• mgr Joanna Tomaszewska (UWr), Matki wychodzą z szafy. Kilka słów o macierzyństwie lesbijek w Polsce

• Agnieszka Wierzchołowska (UMK w Toruniu), Niewidzialna rodzina. Sytuacja rodzin nieheteronormatywnych w Polsce

• mgr Łucja Lange (UŁ, IBL PAN), Matki Aniołków — o macierzyństwie utraconym w XXI wieku

• mgr Iga Kowalska (UW), Macierzyństwo i medycyna. Rola i doświadczenie matek w procesie leczenia anoreksji

12.15 – 12.45 Dyskusja

12.45 – 13.00 Przerwa

13.00 – 14.30 Panel dyskusyjny Konfrontacje, spory, konflikty, moderatorka: dr Olga Kwiatkowska

Uczestniczki: dr hab. Aleksandra Derra, prof. UMK: filozofka, filolożka, tłumaczka (Instytut Filozofii UMK w Toruniu); dr hab. Agnieszka Gawron: filolożka, prowadzi badania m.in. z zakresu motherhood studies (Instytut Kultury Współczesnej UŁ); dr Elżbieta Korolczuk: socjolożka, kulturoznawczyni (Uniwersytet Södertörn w Sztokholmie, UW);dr Katarzyna Lewandowska: historyczka sztuki, feministka, kuratorka (ASP w Gdańsku)

14.30 – 14.45 Przerwa

14.45 – 16.00 VII sesja: Konteksty międzykulturowe, moderator: dr Hubert Czachowski

• dr Katarzyna Mirgos (UG), Matki bohaterów, matki morderców. Macierzyństwo i nacjonalizm w Kraju Basków

• lic. Ewa Kozik (UŚ w Katowicach, UJ w Krakowie), „Matka-Polka” we Francji: kulturowe uwarunkowania macierzyństwa

• dr Karolina Radłowska (UwB), Rola i znaczenie macierzyństwa na łamach „Życia Tatarskiego” (1934-39)

• dr hab. Katarzyna Kość-Ryżko (Ośrodek Etnologii i Antropologii Współczesności PAN), „Bycie matką” jako podstawowy wyznacznik tożsamości kobiet-uchodźczyń w Polsce. Przyczyny, skutki i ich konsekwencje akulturacyjne

• dr Jacek Splisgart, mgr Alicja Ozga (UG), Mądre żony i dobre matki. Tradycyjne i współczesne aspekty macierzyństwa w Japonii

16.00 – 16.30 Dyskusja

16.30 – Zakończenie sesji, podsumowanie obrad

Organizatorzy:
Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Oddział w Toruniu
Katedra Etnologii i Antropologii Kulturowej UMK
Katedra Kulturoznawstwa UMK

Komitet organizacyjny:
mgr Aleksandra Jarysz
dr Rafał Kleśta-Nawrocki
dr Olga Kwiatkowska
dr Marzenna Wiśniewska

Komitet naukowy:
dr Hubert Czachowski
dr hab. Anna Nadolska-Styczyńska
dr hab. Violetta Wróblewska, prof. UMK